การติดตั้งระบบพ่นหมอกในฟาร์มเห็ดและโรงเรือน: ออกแบบให้ชื้นพอดี เย็นเร็ว ไม่เปียกพื้น

บทนำ: ทำไมฟาร์มเห็ด/โรงเรือนต้อง “พ่นหมอกที่ควบคุมได้”

เห็ดและพืชในโรงเรือนตอบสนองต่อ ความชื้นสัมพัทธ์ (RH) และ อุณหภูมิ อย่างมาก ระบบพ่นหมอกที่ออกแบบดีจะช่วยให้

• ฟาร์มเห็ด (เช่น เห็ดนางฟ้า/นางรม/เห็ดฟาง) รักษา RH 85–95% ในช่วงออกดอก โดยไม่ทำให้ดอกช้ำจากหยดน้ำ

• โรงเรือนพืช เพิ่มความชื้น–ลดอุณหภูมิแบบ ระเหยไว (evaporative) ให้พืชเปิดปากใบได้พอดี ลดสเตรส และลดการคายน้ำ

หัวใจคือ “ละอองละเอียดพอจะระเหยทัน แต่ไม่เปียกพื้น/วัสดุเพาะ” ซึ่งขึ้นกับ แรงดันปั๊ม, ขนาดรูหัวพ่น, การกรองน้ำ, การจัดโซน และการควบคุมเวลา ควบคู่กับการระบายอากาศ

หลักการเลือกชนิดระบบพ่นหมอกสำหรับงานเกษตร

• แรงดันสูง (High Pressure ~60–80 bar): ละอองละเอียดระดับไมครอน ระเหยไว เหมาะมากกับโซนที่ไม่อยากให้พื้นเปียก เช่น โรงเรือนเพาะเห็ดช่วงออกดอก/พื้นที่คนทำงานใกล้ดอก

• แรงดันกลาง (20–40 bar): ใช้ได้กับโรงเรือนทั่วไป งบกลาง ๆ แต่ต้องจูนให้ดีเพื่อลดหยดใหญ่

• แรงดันต่ำ (7–10 bar): ประหยัด เรียบง่าย เหมาะโซนเปิดโล่ง/พื้นที่รองที่การเปียกพื้นไม่เป็นปัญหามาก

เคล็ดลับ: สำหรับ ฟาร์มเห็ด ที่ต้องการ RH สูงโดยไม่ให้ดอกเปียก แนะนำเริ่มพิจารณาระบบ 60–80 bar + หัวพ่น 0.15–0.20 มม. + Anti-drip และปรับการทำงานเป็น “คาบสั้น ๆ” ตลอดวัน

ส่วนประกอบสำคัญที่ต้องมี

• ปั๊มพ่นหมอก แบบลูกสูบ/พลันเจอร์ (Plunger/Piston) รองรับแรงดันและการทำงานต่อเนื่อง รุ่นที่ดีมักมี Pulsation Damper ลดชีพจรน้ำ, Pressure Regulator/Bypass, Low-water cut-off

• หัวพ่นหมอก ขนาดรู 0.1–0.3 มม. (ยอดนิยม 0.15–0.2 มม.) พร้อม วาล์วกันหยด (Anti-drip) ป้องกันหยดหลังปิด

• ท่อ–ฟิตติ้งแรงดันสูง (สเตนเลส/ไนลอนเกรดแรงดันสูง) ข้อต่อคุณภาพ

• การกรองน้ำ อย่างน้อย 2 ขั้น (หยาบ → ละเอียด 5 ไมครอน) หากใช้น้ำกระด้างควร RO/Softener ลดคราบขาวและการอุดหัวพ่น

• โซนวาล์ว (Solenoid) และ คอนโทรลเลอร์/ฮิวมิดิสแตต สำหรับแยกโซน–ตั้งเวลาตาม RH เป้าหมาย

• พัดลม/ช่องลม สำหรับหมุนเวียนอากาศ ให้หมอกกระจายสม่ำเสมอและระเหยไว

วิธีออกแบบระบบ (ใช้ได้ทั้งฟาร์มเห็ดและโรงเรือน)

1. กำหนดเป้าหมายสภาพแวดล้อม

   • ฟาร์มเห็ด: RH 85–95% (ช่วงออกดอก), อุณหภูมิขึ้นกับสายพันธุ์ (เห็ดฟางชอบอุ่นกว่า เห็ดนางรมชอบ 22–28°C)

   • โรงเรือนพืช: RH เป้าหมายมัก 60–80% แล้วแต่ชนิดพืช

2. แบ่งโซนใช้งาน ตามพื้นที่/ทิศลม/ความหนาแน่นชั้นวาง ช่วยจูนแต่ละโซนได้ละเอียด

3. คำนวณจำนวนหัวพ่น เริ่มที่ระยะ 0.8–1.2 เมตร/หัว รอบแนวโครง/ชั้นวาง ปรับตามลมและผลลัพธ์จริง

4. เลือกปั๊มตาม Q รวมที่แรงดันทำงานจริง รวมอัตราการใช้น้ำ/หัว × จำนวนหัวพ่น แล้วเลือกปั๊มที่ “ให้ Q นั้นได้ที่แรงดัน 60–80 bar” เผื่อ 10–20% สำหรับการสูญเสียในท่อ

5. กำหนดคาบการทำงาน ใช้แนวคิด “เดิน–พัก” (เช่น เดิน 30–60 วินาที/พัก 2–5 นาที) โดยยึด RH เซนเซอร์ในจุดที่เป็นตัวแทนของพื้นที่

6. ออกแบบระบายน้ำ/กันหยด วางท่อหลบทางเดิน/วัสดุเพาะ และใช้ Anti-drip ทุกหัวพ่นในโซนเห็ด

ขั้นตอนติดตั้งแบบมืออาชีพ

1. วางตำแหน่งปั๊ม ในพื้นที่แห้ง ระบายอากาศได้ดี ติดตั้งฐานยางลดสั่น/เสียง

2. ติดตั้งชุดกรอง ก่อนเข้าปั๊ม (ไส้กรองหยาบ→5 ไมครอน) และก่อนชุดหัวพ่นหลัก เพื่อปกป้องหัวพ่น

3. เดินท่อรอบโครง/แนวชั้นวาง หลีกเส้นทางพนักงานและไฟฟ้า สูงพอให้ละอองกระจายก่อนถึงวัสดุเพาะ

4. ติดตั้งหัวพ่น + Anti-drip หันทิศไม่ให้ฉีดใส่ผนังใกล้ ๆ เพื่อลดการควบแน่น/หยด

5. แบ่งโซนด้วยโซลินอยด์วาล์ว และต่อเข้าคอนโทรลเลอร์/ฮิวมิดิสแตต ตั้งตารางตาม RH เป้าหมาย

6. คอมมิชชันนิ่ง: ไล่อากาศ ตรวจรั่ว จูนแรงดัน/รอบเดิน–พัก วัด RH/อุณหภูมิจริงในหลายจุด ปรับจูนจนค่าเสถียร

บำรุงรักษาเพื่อความเสถียรระยะยาว

• ล้าง/เปลี่ยนไส้กรอง ตามชั่วโมงใช้งาน น้ำขุ่นล้างถี่ขึ้น

• ทำความสะอาดหัวพ่น เมื่อสเปรย์เบี้ยว/ละอองหยาบขึ้น (แช่น้ำยากำจัดคราบตะกรันตามคู่มือ)

• ตรวจเสียง/แรงสั่น/อุณหภูมิปั๊ม หากผิดปกติให้หยุดตรวจทันที

• ฆ่าเชื้อระบบท่อ เป็นคาบ (หยดสารทำความสะอาดอ่อน ๆ ตามคู่มือ) ลดความเสี่ยงการสะสมชีวภาพ

• บันทึกค่าพื้นฐาน (แรงดัน, กระแส, RH/Temp รายช่วงเวลา) เพื่อเทียบแนวโน้มและวางแผนซ่อมเชิงป้องกัน

ข้อผิดพลาดที่พบบ่อย (และวิธีเลี่ยง)

• เลือกปั๊มจาก “วัตต์/แรงดันสูงสุด” โดยไม่ดู Q ที่แรงดันทำงานจริง → หมอกไม่พอ/แรงดันตก

• ไม่ใช้ Anti-drip ทำให้เกิดหยดหลังปิด หยดลงวัสดุเพาะเห็ด

• ไม่มีการกรอง/น้ำกระด้าง → หัวพ่นตันเร็ว มีคราบขาวบนชั้นวาง

• วางหัวพ่น ใกล้ผนัง/พื้นเกินไป → ควบแน่น/พื้นที่เฉอะแฉะ

• ไม่แบ่งโซน/ไม่ใช้ฮิวมิดิสแตต → RH แกว่ง ควบคุมยาก
  
  

  FAQ: คำถามที่พบบ่อย

  ถาม: RH เท่าไรเหมาะกับเห็ด?
  ตอบ: ช่วงออกดอกส่วนใหญ่ 85–95% RH แต่ขึ้นกับสายพันธุ์และอุณหภูมิหน้างาน ควรใช้ฮิวมิดิสแตตวัดจริงในโรงเรือน

  ถาม: น้ำประปาใช้ได้เลยไหม?
  ตอบ: ได้ แต่ควร กรองหลายชั้น และหากน้ำกระด้าง/มีคราบขาวชัด แนะนำ RO/Softener เพื่อยืดอายุหัวพ่นและคุมละอองให้สวย

  ถาม: จะทำให้เห็ดเปียก/ช้ำหรือไม่?
  ตอบ: หากใช้ระบบ 60–80 bar + หัวพ่น 0.15–0.20 มม. + Anti-drip และจูนคาบเดิน–พักเหมาะสม โอกาสเปียกพื้น–วัสดุเพาะจะต่ำมาก

  ถาม: ปั๊มกินไฟแค่ไหน?
  ตอบ: ขึ้นกับ Q รวม/แรงดัน รุ่นโรงเรือนขนาดเล็ก–กลางมัก 0.75–2.2 kW แต่ทำงานเป็นคาบ ไม่ได้เดินต่อเนื่องตลอด

  ถาม: ต้องติดพัดลมหรือไม่?
  ตอบ: แนะนำ มีพัดลมหมุนเวียนช่วยให้หมอกระเหยเร็ว–กระจายสม่ำเสมอ ลดหยดสะสม